Tác phẩm “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” là một trong những bài học ý nghĩa trong chương trình Ngữ văn lớp 7, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần không chỉ là một câu chuyện đẹp về tình cha con mà còn mở ra những suy ngẫm sâu sắc về cách chúng ta cảm nhận thế giới xung quanh. Bài viết này sẽ cùng bạn đi sâu vào phân tích tác phẩm, từ nội dung, nghệ thuật đến những bài học cuộc sống, giúp các em học sinh có cái nhìn toàn diện và chuẩn bị bài tốt nhất. Mục tiêu là cung cấp một bản soạn bài “Vừa Nhắm Mắt Vừa Mở Cửa Sổ Lớp 7” chi tiết, đầy đủ và dễ hiểu, đồng thời tối ưu hóa cho các công cụ tìm kiếm tiếng Việt.
I. Giới Thiệu Chung Về Tác Phẩm “Vừa Nhắm Mắt Vừa Mở Cửa Sổ”
“Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” là một truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần, được trích trong tập truyện cùng tên. Tác phẩm đã đạt nhiều giải thưởng văn học danh giá, nổi bật là Giải thưởng Văn học ASEAN năm 2010. Câu chuyện kể về nhân vật “tôi” – một cậu bé sống cùng bố trong một khu vườn đầy hoa. Qua những trò chơi và bài học do người bố đặc biệt truyền dạy, cậu bé dần khám phá ra những “bí mật” của cuộc sống, học cách cảm nhận thế giới không chỉ bằng mắt mà bằng tất cả các giác quan khác và bằng cả trái tim.
Nhan đề “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” ngay lập tức gợi lên sự tò mò và hàm chứa nhiều tầng ý nghĩa. Nó dường như mâu thuẫn nhưng lại ẩn chứa một triết lý sâu sắc: đôi khi, để thực sự “thấy” và “cảm nhận” được vẻ đẹp của thế giới, chúng ta cần “nhắm mắt” lại, lắng nghe nội tâm và mở lòng đón nhận những điều kì diệu mà thị giác thông thường không thể nắm bắt. Điều này thể hiện một cách tiếp cận độc đáo về nhận thức và tình cảm trong cuộc sống.
II. Phân Tích Trước Khi Đọc: Khám Phá Thế Giới Qua Các Giác Quan
Trước khi đi sâu vào văn bản, hãy cùng suy ngẫm về những câu hỏi gợi mở, giúp chúng ta chuẩn bị tâm thế tốt nhất để tiếp nhận câu chuyện.
1. Nhận Biết Thế Giới Qua Các Giác Quan
Chúng ta thường nhận biết các loài hoa bằng cách nhìn vào hình dáng, màu sắc rực rỡ của chúng. Tuy nhiên, còn nhiều cách khác để “nhận ra” một loài hoa mà không cần đến thị giác. Đó có thể là ngửi mùi hương đặc trưng của từng loại hoa, chạm tay vào những cánh hoa mềm mại hay những thân cây gai góc, hay thậm chí là nhận biết mùa hoa nở. Ví dụ, hoa hồng có mùi thơm nồng nàn đặc trưng và cánh hoa mềm mại, trong khi hoa cúc họa mi lại có mùi hương thanh mát và thường nở vào mùa thu. Việc đa dạng hóa cách cảm nhận giúp chúng ta có một cái nhìn toàn diện và phong phú hơn về thế giới.
2. Ý Nghĩa Nhan Đề Tác Phẩm “Vừa Nhắm Mắt Vừa Mở Cửa Sổ”
Nhan đề “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” thu hút sự chú ý bởi tính độc đáo và có vẻ mâu thuẫn. Thông thường, chúng ta sẽ mở mắt để ngắm nhìn vẻ đẹp của thiên nhiên qua ô cửa sổ. Tuy nhiên, hành động “nhắm mắt” lại và “mở cửa sổ” đồng thời cho thấy một ý định sâu xa hơn: muốn khám phá thế giới bằng những giác quan khác ngoài thị giác. Nhan đề này gợi lên một phương pháp cảm nhận mới lạ, khuyến khích người đọc tìm hiểu về những bí ẩn đằng sau những gì mắt thường không thể thấy, về thế giới nội tâm và những trải nghiệm sâu sắc. Nó cũng là lời gợi mở về những bài học quý giá mà nhân vật “tôi” sẽ nhận được từ người bố của mình.
III. Hướng Dẫn Đọc và Tìm Hiểu Văn Bản
Trong quá trình đọc văn bản, hãy chú ý đến những chi tiết về lời nói, cử chỉ, hành động của các nhân vật, đặc biệt là mối quan hệ giữa nhân vật “tôi” và người bố.
1. Vai Trò Của Người Bố Trong Câu Chuyện
Người bố trong truyện được miêu tả chủ yếu qua lời kể và cảm nhận của nhân vật “tôi”. Bố là một người yêu hoa, kiên nhẫn và sâu sắc. Ông không chỉ trồng rất nhiều loài hoa mà còn dành thời gian làm cho con trai mình một chiếc bình tưới nhỏ xinh, dạy con cách chăm sóc cây cối. Đặc biệt, bố đã hướng dẫn “tôi” một phương pháp đặc biệt để nhận biết hoa: nhắm mắt lại, dẫn đi chạm vào từng bông hoa và đoán tên.
Những hành động này cho thấy người bố là một người thầy tuyệt vời, không chỉ dạy con kiến thức mà còn dạy con cách cảm nhận cuộc sống, cách mở rộng tâm hồn. Ông luôn gần gũi, chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ với con như một người bạn thân thiết. Đối với bố, “tôi” là một “món quà” quý giá nhất của cuộc đời, và tình yêu thương của bố đã định hình nên một tâm hồn giàu cảm xúc cho cậu bé.
2. Khả Năng Đặc Biệt Của Nhân Vật “Tôi”
Nhờ sự hướng dẫn của bố, nhân vật “tôi” dần phát triển khả năng cảm nhận đặc biệt. Cậu bé đã thuộc khu vườn đến mức có thể vừa nhắm mắt vừa đi mà không va vào bất cứ vật gì. Trò chơi “đố tìm bố” cũng giúp “tôi” rèn luyện thính giác, khả năng lắng nghe và định vị âm thanh.
Khả năng này đã phát huy tác dụng kì diệu khi “tôi” giúp bố cứu được bạn Tí. Khi nghe tiếng Tí hét, “tôi” đã nhanh chóng xác định được vị trí của bạn nhờ khả năng lắng nghe âm thanh tài tình đã được rèn luyện. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc phát triển các giác quan khác và khả năng quan sát tinh tế.
Cảnh cha và con khám phá khu vườn qua giác quan trong tác phẩm Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ
3. Bài Học Về Tình Yêu Thương Và Sự Cảm Nhận
Nhân vật “tôi” rất thích gọi tên bạn Tí và bố. Lý do là bởi bố đã dạy rằng mỗi cái tên đều là một thanh âm tuyệt vời. Tên của Tí khi đọc lên nghe du dương như một bài hát, còn việc gọi tên bố hằng ngày chỉ để lắng nghe âm thanh đó. Đây là một chi tiết thể hiện sự nhạy cảm của “tôi” với âm thanh và sự trân trọng những mối quan hệ thân thiết. “Tôi” cảm thấy vui và trân trọng những “món quà” của cuộc sống, đặc biệt là người bố, sau khi nghe bố giảng giải về ý nghĩa của chúng. Cậu bé hiểu rằng tình cảm yêu thương chân thành khiến mọi món quà trở nên quý giá hơn.
Cuộc trò chuyện giữa hai bố con giống như những người bạn thân, không chỉ là mối quan hệ gia đình mà còn là sự sẻ chia, thấu hiểu. Điều này cũng phần nào phản ánh cách một số chuyên gia nghiên cứu về sự hòa hợp trong gia đình, đặt ra câu hỏi về “con sinh năm 2017” có hợp với bố mẹ tuổi gì, thường nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thấu hiểu và gắn kết, giống như cách bố và “tôi” đã làm.
Bí mật mà nhân vật “tôi” muốn chia sẻ chính là khả năng cảm nhận và nhận biết các loài hoa bằng mùi hương và cảm giác của đôi bàn tay, chứ không phải bằng mắt. “Tôi” hiểu được khu vườn nói gì, hiểu giờ là mùa gì, và bông hoa nào đang nở, tên gì… Khả năng đặc biệt này không chỉ mang lại niềm vui, hạnh phúc cho cuộc sống hàng ngày mà còn làm giàu có tâm hồn của cậu bé. Đây là một bài học sâu sắc về cách mở lòng để cảm nhận thế giới một cách đa chiều.
IV. Phân Tích Sâu Sau Khi Đọc
Sau khi đọc xong câu chuyện, chúng ta có thể tổng hợp và phân tích sâu hơn những điểm cốt lõi của tác phẩm, từ đó rút ra những thông điệp ý nghĩa.
1. Kĩ Năng Cảm Nhận Thế Giới Của Nhân Vật “Tôi”
Nhân vật “tôi” đã được bố dạy cho một cách nhìn đặc biệt để nhận ra những bông hoa trong vườn: không phải bằng mắt, mà bằng cảm giác của đôi bàn tay và bằng cách ngửi mùi hương. Cậu bé đã luyện tập “nhắm mắt” để lắng nghe và cảm nhận về thế giới xung quanh. Nhờ sự luyện tập này, “tôi” có thể nghe âm thanh và đoán được nó vang lên từ đâu, ở khoảng cách như thế nào. Khả năng này đã giúp “tôi” phát hiện tiếng kêu cứu của bạn Tí, một minh chứng rõ ràng cho sức mạnh của các giác quan khác ngoài thị giác.
2. Hình Ảnh Người Bố Trong Truyện
Nhân vật người bố được miêu tả qua lời kể của “tôi” là một người vô cùng đặc biệt:
- Kiên nhẫn và sâu sắc: Dạy con cách cảm nhận vẻ đẹp và sự sống trong khu vườn.
- Gần gũi và yêu thương: Chia sẻ nhiều cảm xúc, suy nghĩ với con như một người bạn thân thiết. Bố coi con là “món quà” quý giá nhất.
- Nhân hậu: Yêu thương Tí, trân trọng đón nhận món quà đơn sơ của bạn.
- Tâm hồn phong phú: Thích trồng hoa, luôn chăm sóc và biết lắng nghe “tiếng nói” của khu vườn, nhịp sống của thiên nhiên.
Có thể thấy, người bố là một hình mẫu lý tưởng: yêu thương con hết mực, luôn quan tâm, gần gũi, và có một tâm hồn phong phú, sâu sắc, cùng trái tim nhân hậu.
3. Tiếng Gọi Và Sự Nhạy Cảm Của Nhân Vật “Tôi”
Những chi tiết miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố cho thấy sự yêu quý, gần gũi và lòng biết ơn sâu sắc: bố làm cho “tôi” chiếc bình tưới, dạy “tôi” cách cảm nhận khu vườn, và bố là “món quà bự” nhất của “tôi”.
Về Tí, “tôi” coi Tí là người bạn thân nhất, sẵn sàng chia sẻ bí mật ngọt ngào, hạnh phúc của hai bố con. “Tôi” thấy tên bạn Tí đẹp và hay hơn mọi âm thanh, thích gọi bạn để được nghe cái tên ấy vang lên. Những chi tiết này cho thấy “tôi” là một người nhạy cảm, tinh tế, biết yêu thương mọi người, có một tình cảm ngưỡng mộ bố và quý mến bạn vô cùng. Cách “tôi” cảm nhận những cái tên, những âm thanh như cách một chất như ethanol có tan trong nước không được hòa quyện hay không, thể hiện sự thấu hiểu và kết nối sâu sắc.
4. Phát Hiện “Bí Mật” Từ Việc “Vừa Nhắm Mắt Vừa Mở Cửa Sổ”
Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện ra những “bí mật” như tiếng những bước chân, mùi hương của những loài hoa đang nở trong khu vườn. Hơn thế, “tôi” không chỉ thấy những bông hoa thơm hơn mà còn “nhìn” thấy nguyên cả khu vườn, cả bông hồng ngay trong đêm tối, bằng chính cảm nhận của mình. Những “bí mật” này mang lại niềm vui, hạnh phúc cho cuộc sống hàng ngày và làm giàu có tâm hồn của nhân vật “tôi”.
5. Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Những “Món Quà”
Bạn đọc có thể hoàn toàn đồng tình với những điều người bố nói về các “món quà”. Vẻ đẹp của một món quà không nằm ở giá trị vật chất. Cách trao tặng và đón nhận một món quà thể hiện con người chúng ta. Chính tình cảm yêu thương chân thành khiến cho món quà trở nên quý giá. Một món quà nhỏ bé nhưng chứa đựng tình cảm to lớn có thể “kết tủa” lại thành những kỷ niệm không thể phai mờ, giống như cách mgso4 có kết tủa không khi gặp điều kiện phù hợp, tạo ra một giá trị vật chất cụ thể.
Tóm lại, tác phẩm khuyến khích chúng ta nhìn nhận thế giới không chỉ bằng thị giác mà bằng tất cả các giác quan và tâm hồn. Điều này giúp chúng ta khám phá những vẻ đẹp tiềm ẩn, những điều kỳ diệu mà cuộc sống ban tặng.
V. Viết Kết Nối Với Đọc: “Món Quà” Đặc Biệt Của Em
Cuộc sống mỗi người luôn có những “món quà” đặc biệt, không nhất thiết phải là vật chất. Hãy chia sẻ về một “món quà” em đặc biệt yêu thích.
Đối với tôi, “món quà” đặc biệt nhất trong cuộc sống mà tôi yêu quý nhất, đó chính là mẹ tôi. Mẹ tôi là một người phụ nữ dịu dàng, đảm đang và yêu thương con hết mực. Mẹ chăm lo cho tôi từng bữa ăn, giấc ngủ, từ những điều nhỏ nhặt nhất. Mỗi sáng tôi đi học, mẹ đều ân cần chỉnh lại quần áo và chiếc khăn quàng cho tôi, giúp tôi tự tin và ấm áp. Lũ bạn vẫn thường ghen tị với tôi vì tình yêu thương vô bờ bến mà mẹ dành cho. Nếu không có mẹ – “món quà” đặc biệt ấy, có lẽ tôi khó có thể có được một cuộc sống vui vẻ, thoải mái và được học hành đến nơi đến đến chốn như ngày hôm nay. Tình yêu của mẹ là kim loại kiềm thổ là yếu tố nền tảng, tạo nên sự vững chắc cho cuộc đời tôi. Tôi yêu và biết ơn “món quà” to lớn này biết nhường nào! Mẹ đã dạy tôi nhiều bài học ý nghĩa, giúp tôi hiểu p là gì trong vật lý về sức mạnh của tình yêu và sự quan tâm.
VI. Kết Luận
“Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” không chỉ là một bài học Ngữ văn mà còn là một bài học cuộc sống sâu sắc, nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc mở rộng các giác quan và trái tim để cảm nhận thế giới. Qua câu chuyện cảm động về tình cha con và hành trình trưởng thành của nhân vật “tôi”, tác phẩm đã thành công truyền tải thông điệp về tình yêu thương, sự tinh tế trong cảm nhận và giá trị đích thực của những “món quà” cuộc sống. Việc hiểu và thực hành những bài học này sẽ giúp mỗi chúng ta có một tâm hồn phong phú hơn, biết trân trọng những điều giản dị và hạnh phúc xung quanh mình. Hãy luôn “mở cửa sổ” tâm hồn để đón nhận những điều kì diệu mà cuộc sống ban tặng, ngay cả khi chúng ta “nhắm mắt” lại để lắng nghe.
Tài liệu tham khảo:
- Sách Ngữ văn lớp 7, Tập 1, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.